“Η σεξουαλικότητα αποτελεί πολύ περισσότερα από το χαρακτηριστικό μιας πράξης […] καθώς αποτελεί συνάρτηση πολλών άλλων παραμέτρων, όπως επιθυμία, συναίσθημα, αυτογνωσία, αυτό-έκφραση, κοινωνικός ρόλος, ταυτότητα.”
(Νάστος, 2007)
Ελάχιστα θέματα προκαλούν τόσο έντονα συναισθήματα και περιβάλλονται από τόσα ταμπού και προκαταλήψεις όσο η παιδική σεξουαλικότητα.
Ο ενήλικας νιώθει:
Αμηχανία, αβεβαιότητα, εκνευρισμό, θυμό, ντροπή και άλλα παρόμοια συναισθήματα.
Εάν κάποιος, από οποιαδήποτε θέση, δεν γνωρίζει ποιες είναι οι φυσιολογικές εκδηλώσεις της παιδικής σεξουαλικότητας, πώς είναι δυνατόν να τις ερμηνεύσει σωστά και, αν χρειαστεί, να παρέμβει, να καθησυχάσει, να συμβουλεύσει, να καθοδηγήσει, να βάλει όρια ή να απαγορεύσει;
Η άγνοια αφήνει συνήθως χώρο στα εσωτερικά μας φαντάσματα, στα ταμπού και στις προκαταλήψεις, η λογική επισκιάζεται από τα έντονα συναισθήματα που κινητοποιούνται, ανοίγοντας με τον τρόπο αυτόν το δρόμο στην παρόρμηση, στον αυτοσχεδιασμό, στην απαγόρευση, στην τιμωρία, στον εκφοβισμό και στην απόρριψη που μόνο σύγχυση, φόβο και ενοχές δημιουργούν στο παιδί.
ΠΑΙΔΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ
Η σεξουαλικότητα αποτελεί σημαντικό μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το σώμα έχει ενδιαφέρον και αποτελεί πηγή ευχαρίστησης ΚΑΙ για τα παιδιά. Κάθε παιδί γεννιέται με την ικανότητα να βιώνει σεξουαλικά αισθήματα και να αντλεί ευχαρίστηση από το κορμί του. Όλοι ΕΤΣΙ γεννιόμαστε γιατί ΕΤΣΙ είναι η ανθρώπινη φύση, και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό.
- Άλλο παιδική σεξουαλικότητα και άλλο ενήλικη. ΠΡΟΣΟΧΗ δεν συγχέεται με την ερωτική πράξη, η οποία δεν είναι παρά μόνον ένα μικρό μέρος της σεξουαλικότητάς μας.
ΣΤΑΔΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΣ
Η σεξουαλικότητα ενυπάρχει στον άνθρωπο και εκδηλώνεται ήδη από τη βρεφική ηλικία. Το βρέφος νιώθει απόλαυση μέσα από τη διέγερση ερωτογενών ζωνών, αρχικά του στόματος (π.χ. θηλασμός) και μετέπειτα του πρωκτού. Στα αγόρια ενδείξεις στύσης παρατηρούνται ήδη από τον πρώτο χρόνο κατά την ημερήσια φροντίδα που παρέχει η μητέρα στο βρέφος.
Μετά το δεύτερο χρόνο, κατά την προσχολική και νηπιακή ηλικία τα παιδιά έχουν σωματικές εκφράσεις της σεξουαλικότητας μέσα από τον αυνανισμό, τον πειραματισμό με άλλα παιδιά ή παρουσιάζουν ηδονοβλεπτικές τάσεις και τάσεις επιδειξιμανίας.
Μετά τα δύο χρόνια τα παιδιά αρχίζουν να παρατηρούν το σώμα τους και τις διαφορές των δύο φύλων και να θέτουν σχετικά ερωτήματα, καθώς και να διατυπώνουν απορίες σχετικά με το σεξ και την τεκνοποίηση. Αυτή την περίοδο τα παιδιά περνούν την οιδιποδειακή φάση, όπου εκδηλώνουν ρομαντικό ενδιαφέρον για το γονέα του άλλου φύλου και ανταγωνισμό προς το γονέα του ίδιου φύλλου. Η φάση αυτή θα τελειώσει προς το τέλος της νηπιακής ηλικίας, όταν το παιδί ολοκληρώσει την δόμηση της ταυτότητας του φύλου.
Στη σχολική ηλικία η σεξουαλικότητα μπαίνει σε ύπνωση και έτσι το παιδί μπορεί να επενδύσει την ενέργειά του στη γνώση, τις σχέσεις με τους συνομηλίκους και άλλα εξωσχολικά ενδιαφέροντα.
Τα σεξουαλικά ένστικτα και οι ενορμήσεις θα αναβιώσουν κατά την εφηβεία, κατά την οποία θα συμβούν σημαντικότατες βιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές. Η ενασχόληση με το σώμα και το ενδιαφέρον για το άλλο φύλο είναι πια συνειδητά και η σεξουαλικότητα αρχίζει να προσιδιάζει σε αυτή των ενηλίκων.
Η παιδική σεξουαλικότητα σημαίνει:
- αλληλεπίδραση γύρω από κάτι καινούριο και ενδιαφέρον
- όρια
- εγγύτητα
- συναισθήματα
- σωματική επαφή
- συσσώρευση γνώσης και απαραίτητης εμπειρίας διαμέσου της διερεύνησης του σώματος μέσα από το παιχνίδι και τη σύγκριση με τους άλλους.
Η διεργασία αυτή είναι όχι μόνο φυσιολογική αλλά και απαραίτητη για την εξέλιξη του παιδιού και τη διαμόρφωση μιας ισορροπημένης σεξουαλικότητας που να του δίνει χαρά και ευχαρίστηση, κυρίως μέσα από το μοίρασμα με κάποιον άλλον.
- Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση
H βασική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση συντελείται κατά κύριο λόγο στο σπίτι και χτίζεται µε τον τρόπο πoυ οι γoνείς αντιµετωπίζouν το γυμνό, τoν αυνανισμό και γενικότερα ζητήματα σεξouαλικότητας. H απoσιώπηση της σεξouαλικότητας ή τα ψέματα των ενηλίκων δηµιoυpγoύν αναστoλές και ενoχές πou εµφυτεύoνται στoν ηθικό κόσµo τou παιδιoύ και εκδηλώνoνται µε τo αίσθηµα της ντpoπής και της ενoχής”
H σεξουαλικότητα δεν αποτελεί μόνο ένα ιδιωτικό ή ενήλικο ζήτημα. Πρέπει να συζητιέται μπροστά στα παιδιά δίνοντας χώρο και χρόνο να μιλήσουν για το σώμα τους να αναρωτηθούν και να αναζητήσουν πληροφορίες.
ΣΗΜΑΝΤΙΚO:
-Μιλάω απλά, ειλικρινά και ξεκάθαρα στο παιδί μου, χωρίς υπεκφυγές για ό,τι το απασχολεί.
-Ακούω και σέβομαι τις σκέψεις του παιδιού και οι ερωτήσεις του θα με οδηγήσουν για το τι και πόσα πρέπει να του πω.
-Του εξηγώ πώς η σεξουαλικότητα είναι κάτι φυσιολογικό, πώς υπάρχει σε όλους και είναι κάτι που δίνει απόλαυση. Ωστόσο, είναι μια προσωπική υπόθεση!
-Σέβομαι το σώμα του παιδιού μου και ενισχύω την αυτονόμησή του.
ΦΥΛΟ
- Βιολογικό φύλο: είναι ένα ορατό και συνήθως µόνιµο χαρακτηριστικό, το οποίο αποκτά κανείς µε τη γέννησή του και αναφέρεται στα αναπαραγωγικά όργανα και στις λειτουργίες του άνδρα και της γυναίκας, δηλαδή στις ορµόνες και στα φυσιολογικά χαρακτηριστικά που καθορίζονται µε τη γέννηση (βιολογικός καθορισμός φύλου).
- Κοινωνικό φύλο: κοινωνικά κατασκευασμένα χαρακτηριστικά των ανδρών και των γυναικών (ρόλοι, συμπεριφορές, νόρμες κ.ά.) που ποικίλουν ανά κοινωνία.
Με βάση το βιολογικό φύλο η κοινωνία ορίζει για το παιδί αποδεκτές αρμόζουσες συμπεριφορές, στάσεις του σώματος, συναισθηματικές εκφράσεις, χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, ενδιαφέροντα, ανάγκες κ.α
Συχνά οι γονείς διαφοροποιούν το άγγιγμα, το χαμόγελο, τον τόνο της φωνής, τους γλωσσικούς κώδικες, καθώς και το είδος των αντικειμένων-παιχνιδιών πού θα αποτελέσουν το πρώτο περιβάλλον του, με βάση τις κοινωνικές επιταγές φύλου.
Δυϊστική αντίληψη φύλου
- Δύο βιολογικά φύλα, αρσενικό και θηλυκό, τα οποία στερεοτυπικά αντιστοιχούν στο αγόρι και κορίτσι, άνδρας και γυναίκα.
- Δύο κοινωνικά φύλα ή αλλιώς έκφραση φύλου, αυτά της αρρενωπότητας και τις θηλυκότητας.
Με αυτό τον τρόπο αποσιωπώνται τόσο το βιολογικό φύλο ενός μεσοφυλικού ατόμου, όσο και εκφράσεις φύλου που δεν ανταποκρίνονται ακριβώς στο διπολικό σχήμα αρρενωπότητας – θηλυκότητας.
Η στερεότυπη γνώση για το φύλο αυξάνεται ραγδαία από την ηλικία των 3 ετών, ενώ η εδραίωση των έμφυλων στερεοτύπων φαίνεται να κορυφώνεται στα 5 με 6 έτη, ηλικίες στις οποίες τα παιδιά είναι εξαιρετικά ευάλωτα στη διατήρηση των έμφυλων στερεοτύπων (Aubryetal.,1999;Milleretal.,2006).
ΕΜΦΥΛΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ
Αναπαράγονται από:
- Παιχνίδια
- Γλώσσα
- Μ.Μ.Ε
- Παροχυμένες πεποιθήσεις και στερεότυπα
ΠΡΟΣΠΑΘΩΝΤΑΣ ΝΑ ΜΕΙΩΣΟΥΜΕ ΤΑ ΕΜΦΥΛΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ
- Δεν κατηγοριοποιούμε τα παιδιά σε καμία δραστηριότητα με βάση το φύλο τους.
- Δεν δίνουμε έμφυλο χαρακτήρα στα παιχνίδια.
- Επιλέγουμε με προσοχή βιβλία και παιδικά προγράμματα ώστε να μην υπάρχουν σε απεικονίσεις και να μην αναπαράγουν σεξιστικούς ρόλους.
- Αποσυνδέουμε το φύλλο με διαφορετικές ποιότητες συναισθημάτων, χαρακτηριστικών προσωπικότητας, προτιμήσεις, ενδιαφέροντα και ικανότητες.
- Χρησιμοποιούμε και τα δύο γένη στο λόγο και τη μεταξύ μας επικοινωνία. Ο λόγος να παράγει τις κυρίαρχες κανονικότητες και ανισότητες.
- Η γνώμη όλων των παιδιών είναι ισοδύναμη στη λήψη αποφάσεων.
- Προσπαθούμε στο σπίτι να μην αναπαράγουμε επίσης έμφυλες διαφοροποιήσεις.
- Δεν διακρίνουμε υποχρεώσεις και δικαιώματα ανάλογα με το φύλο.